Ses dalgalarının teknoloji ve tıp alanlarında pek çok kullanım alanı mevcuttur. Bunlardan biri olan ultrasonografi, bir tıbbi görüntüleme yöntemi olup ses dalgaları yardımıyla vücudun iç kısmında yer alan doku ve organların genel hatlarıyla görülebilmesini sağlar. Bu uygulama ile insan kulağının algılayabileceğinden çok daha yüksek bir frekansa sahip ses dalgaları vücuda verilerek geri dönüş süreleri hesaplanarak incelenen bölgeye ait bir görüntü çıkartılır. Ultrasonun birçok hastalığın teşhisinde, bazı hastalıkların ise girişimsel yöntemlerle tedavilerinde önemli bir payı mevcuttur.

Ultrason nedir?

Genel tanımı itibariyle ultrason, yüksek frekanslı ses dalgaları yardımıyla vücudun görüntülenmesi işlemidir. Diğer birçok görüntüleme yönteminden farklı olarak ultrasonografide radyasyon olarak tabir edilen X ışınları kullanılmaz. Bu da zararsız bir işlem olması anlamına gelir. Gebelik takiplerinde, bebek ve çocuk hastalıklarında güvenli bir şekilde kullanılabilir. Ultrasonografi işlemi sonucunda elde edilen görüntülerin niteliği, işlemin yapıldığı bölgeye göre farklılık gösterir. Hem ultrasonografi işlemi hem de elde edilen verilerin incelenerek raporlanması ultrasonografi ve diğer görüntüleme yöntemlerine ilişkin ileri düzeyde eğitim almış radyoloji uzmanları tarafından yapılır. Ultrason işlemi, özel bir aygıtın görüntülenmek istenen bölgeye doğrudan temas ettirilmesi şeklinde uygulanır. Ultrason cihazı olarak da adlandırılan bu alet 2 parçadan oluşur. Bunlardan bir tanesi cilde temas ettirilecek olan prob, diğeri ise ses dalgalarını görüntüye dönüştürerek ekrana yansıtan merkezi işleme ünitesidir. Probun temas ettirileceği görüntülenmek istenen bölge, ses dalgalarının tam olarak iletilebilmesi açısından özel bir jelle kaplanır. İşlem sırasında elde edilen görüntüler gerçek zamanlı olup radyolog tarafından monitöre yansıtılarak kontrol edilir.

Ultrasonik ses dalgaları; incelenen organın veya lezyonun boyutuna, yoğunluğunda, homojen olup olmamasına, ısısına ve bunlar gibi daha pek çok faktöre bağlı olarak saçılma, dağılma, yansıma gibi eğilimlere girer. Bu nedenle elde edilen görüntüler, bunlar göz önünde bulundurularak değerlendirilir. Genellikle büyük ve düz yapılı yüzeylere sahip organ ve oluşumlar ultrasonda en net şekilde görüntülenip değerlendirilebilen olgulardır. Elde edilen görüntülerin incelenerek yapılan tıbbi yorumlamanın geçerliliği, radyologun uzmanlığı, tecrübesi ve başarısı ile doğru orantılıdır.

Ultrason nasıl çekilir?

Özellikle gebe kadınlar ve kronik hastalıkları bulunan kişiler başta olmak üzere birçok kişi sağlık taramaları için düzenli olarak ultrasona girer. Ultrasonografide araştırılan bölgenin en net şekilde görülebilmesi ve elde edilecek bulguların doğruluk payının artırılması için hekimlerin ultrason öncesi dikkat edilmesi gerekenler konusunda hastalara gerekli bilgileri vermesi gerekir. Karın ultrasonu gibi birtakım ultrason işlemleri belirli bir süredir aç olmayı gerektirebilir. Bunun yanı sıra kadın üreme organlarına ilişkin hastalıkların araştırılması için yapılan pelvik ultrasonlara girerken hastaların mesanelerinin dolu olması gerekir. Bu gibi hususlara işlem öncesinde gereken özenin gösterilmesi işlemin amacına ulaşabilmesi açısından büyük bir öneme sahiptir.

Ultrasonun çekimine başlanmadan önce radyoloji uzmanı tarafından görüntülenecek bölgenin tamamı şeffaf ultrason jeli ile kaplanır. Bu jel sağlık açısından herhangi bir olumsuz etki oluşturmayan ve sadece bölgenin kayganlaştırılması ve ses dalgalarının iletiminin kolaylaşmasını sağlayan bir maddedir. Su bazlı olması nedeniyle işlem sonrasında su yardımı ile kolaylıkla temizlenebilir. İşlem öncesi hazırlıklar tamamlandıktan ve hastaya gereken bilgiler verildikten sonra ultrason cihazının prob kısmı görüntülenecek bölgenin üzerinde gezdirilerek görüntüler monitörden takip edilir. Görüntüleme sırasında bazı bölgelerde daha iyi ve net bir görüntü elde etmek amacıyla radyolog probu cilde bir miktar bastırabilir. Bu normal bir durumdur ve herhangi bir zararı yoktur. Görüntüleme işlemi tamamlandıktan sonra elde edilen görüntülerden bazı çıktılar alınır ve işleme ilişkin bir rapor düzenlenir. Bu rapor ultrasonu isteyen tıbbi birime gönderilir.