Spiral (IUD) Takma‑Çıkarma Rehberi: Uzun Etkili Geri Dönüşümlü Kontrasepsiyonda Güncel Uygulamalar

İntrauterin cihazlar (IUD) – halk arasındaki adıyla spiral – gebeliği %99’dan yüksek etkinlikle önleyen, 5 – 12 yıl koruma sağlayan uzun etkili geri dönüşümlü kontraseptiflerdir (LARC). Bakır IUD’ler non‑hormonal, levonorgestrel salımlı IUD’ler (LNG‑IUS) hormonal etkiyle çalışır. 2024 CDC Selected Practice Recommendations (SPR) ve WHO Medical Eligibility Criteria (MEC) rehberleri; çoğu kadın için IUD’yi ilk basamak kontraseptif seçenek olarak onaylar. Yeni Vizyon Tıp Merkezi, bu kılavuzları temel alarak takma‑çıkarma işlemlerini USG eşliğinde, tek kullanımlık setlerle uygun biçimde yürütür .

1. Hazırlık ve Ön Değerlendirme

1.1 Anamnez ve Gözden Geçirme

Gebelik dışlanmalı: Son ilişki < 5 gün ise bakır IUD aynı anda acil kontrasepsiyon olarak da yerleştirilebilir.
MEC taraması: Aktif PID, lohusalık < 48 saat, açıklanamayan vajinal kanama kontraendikedir.
İlaç‑alerji: Bakır IUD’de bakır allerjisi, LNG‑IUS’ta progestin kontrendikasyonları değerlendirilir.

1.2 Klinik Muayene & Görüntüleme

Spekulumla serviks inspeksiyonu, enfeksiyon bulgusu yoksa işlem günü yerleştirme yapılabilir.
Pelvik USG ile uterin kavite boyutları ≥ 6 cm ise çoğu IUD uygundur; septum, submuköz myom saptanırsa histeroskopi planlanır.

2. Takma (Prosedür) Adımları

Adım	Detay
Antisepsi	%2 klorheksidin çözelti
Lokal Analjezi (opsiyonel)	Paracervikal blok 1 % lidokain 5 mL
Cervical Priming	Çoklu doğum yapmamış, nullipar hastada 400 µg misoprostol 3 saat önce (isteğe bağlı)
Tenekulum + Uterus Sondajı	Fundal derinlik ölçümü (tipik 6‑9 cm)
IUD Yerleşimi	Steril inserter seti fundusa kadar ilerletilir, kollar açılır, 1 cm geri çekilerek bırakılır
İp Trimi	Servikal dışa 2‑3 cm bırakılır; USG ile fundal yer doğrulanır

İşlem süresi çoğu olguda 5 dakikanın altındadır; StatPearls verisine göre tek girişimde başarı oranı %99’dur.

3. Çıkarma Prosedürü

Spekulum → ipler görülmezse USG ile konum saptanır.
Öko Valsalva + Pean Klemp → çekme.
Histeroskopik kurtarma (ip yok, gömülü) – %1,5 olgu.
Aynı seansta yeni IUD yerleştirilebilir (SPR 2024 önerisi).

4. Faydalar & Etki Mekanizmaları

IUD Türü	Gebelik Koruması	Ana Mekanizma	Ek Faydalar
Bakır T380A	> 99,2 % > 10 yıl	Cu²⁺ iyonu + inflam. spermisit	Acil kontrasepsiyon, hormon içermiyor
LNG‑IUS 52 mg	> 99,8 % > 8 yıl	Endometriyal atrofi, servikal mukus ↑	Menoraji tedavisi, dismenore ↓

5. Olası Riskler ve Komplikasyon Oranları

Komplikasyon	İnsidans	Açıklama + Yönetim
Expulsion	%2‑10 (1. yıl)	Ağrı‑kanama artışı → USG kontrol; tekrar yerleşim
Perforasyon	1 ⁄ 1 000	Emzirme ve post‑partum dönemde ↑; laparoskopik çıkarma
PID	1:1 300 ilk 20 gün	STI taraması + profilaktik AB gerekmez; enf. olursa tedavi
Ağrı‑kramp	%30 ilk 48 saat	NSAİİ, ısı yastığı
Aşırı kanama (Cu‑IUD)	%10	Traneksamik asit kısa süre, LNG‑IUS’a geçiş

Heavier adet ve dismenore Cu‑IUD’de sık, LNG‑IUS’de tam tersi menoraji azalması görülür.

6. Takip & Bakım

1. ay: İp kontrolü + USG (isteğe bağlı).
Yıllık: Smear zamanında ip kontrolü; STI riskli ise test.
FDA kayıtlı implant süresi: Bakır T380A 10 yıl, LNG‑IUS 52 mg 8 yıl; SPR 2024, etkinliğin 12‑yıla dek sürdüğünü bildirir.

7. Bilimsel Kılavuz Özetleri

Kaynak	Öneri
CDC SPR 2024 Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezleri	IUD yerleştirmeden önce rutin AB profilaksisi gerekmez; menstrüel siklus günü kısıtlaması yok (negatif gebelik testi yeterli).
WHO MEC 5. Baskı World Health Organization (WHO)	Cu‑IUD, < 48 saat postpartum hariç hemen yerleştirilebilir; HIV pozitif kadınlarda kullanım kategori 2 (faydası riskten büyük).

8. Yaşam Tarzı Önerileri & Acil Durum Belirtileri

İlk 48 saat cinsel ilişki ve tampon yerine ped kullanımı.
Günlük ip kontrolü gerekmez; ayda bir duş sırasında ip hissi yeterli.
Alarm Semptomları: 38 °C ateş, kötü kokulu akıntı, ani şiddetli ağrı, ip kaybı.

Hukukî & Etik Uyarı

Bu metin yalnızca bilgilendirme amaçlıdır; şifa garantisi, fiyat/indirim içermez.
Hastaya ait görsel paylaşılmamış, KVKK madde 6 kapsamında mahremiyet korunmuştur .
1219 sayılı Kanun uyarınca hekim muayenesi olmadan IUD yerleştirme önerilemez.

Sık Sorulan Sorular

Soru	Ayrıntılı Yanıt
1. Spiral taktırırken en uygun zaman nedir?	CDC SPR 2024’e göre negatif gebelik testli ve korumasız cinsel ilişkiden 2 hafta geçmemiş kadınlarda siklus günü kısıtlaması yoktur. Ancak adetli dönemde serviks doğal olarak açık olduğu için yerleştirme daha konforlu olabilir. Bakır IUD, korunmasız ilişkiden sonra 5 güne dek acil kontrasepsiyon olarak da takılabilir.
2. IUD düşerse ne yapmalıyım?	Ped veya tuvalette cihazı fark ettiyseniz, gebelik riski artar. 5 gün içinde yeni bakır IUD aynı seans tekrar yerleştirilebilir veya geçici bariyer yöntem kullanılarak randevu alınmalıdır.
3. Regl kanamam çok arttı, normal mi?	Bakır IUD kullanan kadınların yaklaşık %10‑15’inde ilk 3 siklusta daha yoğun ve uzun adet görülür. Kanama miktarı tolere edilemezse NSAİİ veya traneksamik asit verilebilir; düzelmiyorsa LNG‑IUS’a geçiş düşünülür.
4. Doğum yapmadım, spiral taktırabilir miyim?	Evet. WHO MEC, nullipar kadınlarda IUD kullanımını kategori 2 olarak sınıflandırır; faydası riskten büyüktür. Küçük çerçeveli LNG‑IUS modelleri (19 mg) serviks darlığı olanlarda konfor sağlar.
5. IUD ilişki sırasında hissedilir mi?	Sprialin ipleri 2‑3 cm bırakılır; penis ipleri nadiren hisseder. Eşiniz rahatsızlık duyarsa hekim ipi biraz kısaltabilir.
6. IUD infertilite yapar mı?	Tek başına IUD kısırlığa yol açmaz. Risk, tedavi edilmeyen cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlara bağlı pelvik inflamatuar hastalıktan kaynaklanır. Prezervatif ve düzenli STI testi riskleri azaltır.
7. MRI çektirebilir miyim?	Hem bakır hem LNG IUD’de manyetik malzeme yoktur; 3 Tesla MRI güvenli kabul edilir. Ancak manyetik çekim sırasında hafif kramp hissedebilirsiniz.
8. IUD’yi ne zaman çıkarmalıyım?	Gebelik planlandığında, süresi dolduğunda veya intolerabl yan etki geliştiğinde çıkarılır. Çıkarma sonrası doğurganlık 1 ay içinde geri döner; LNG‑IUS sonrası ilk adet 6‑8 haftayı bulabilir.
9. Adet düzensizliğim var, hangi IUD uygun?	Ağır kanamalı ve dismenoreli kadınlarda LNG‑IUS 52 mg, kanamayı %90 oranında azaltır. Bakır IUD kanamayı artırabileceği için uygun olmayabilir.

Kaynak

CDC SPR 2024 – Intrauterine Contraception – cdc.gov Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezleri
WHO MEC Handbook (5th Ed.) – IUD Chapters – who.int World Health Organization (WHO)
StatPearls – IUD Placement and Removal (2025) – ncbi.nlm.nih.gov NCBI

Ria Takma Çıkarma